Ρακτιβάν

Επώνυμο 2 Ελλήνων επιστημόνων και κοινωνικών παραγόντων. 1. Κωνσταντίνος (Μάντσεστερ, Μεγάλη Βρετανία 1865 – Αθήνα 1935). Έλληνας νομομαθής. Η οικογένειά του που καταγόταν από τη Βέροια και ζούσε στην Κωνσταντινούπολη· εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1877. Διδάκτωρ της νομικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1884 και δικηγόρος το επόμενο έτος, ο Ρ. διατέλεσε για λίγο (1887-89) πρωτοδίκης Σύρου και μετά δικηγόρησε στην Αθήνα (1889-1912), θεωρούμενος ως ο άριστος δικηγόρος και νομομαθής της εποχής του. Όταν ιδρύθηκε ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών (1909) εξελέγη αντιπρόεδρος και κατόπιν, σε τρεις συνεχείς περιόδους (1910-11, 1912), πρόεδρός του. Καθ’ όλο το διάστημα της δικηγορίας του τα νομικά περιοδικά των Αθηνών φιλοξένησαν σπουδαιότατες διατριβές και γνωμοδοτήσεις του πάνω σε σοβαρά και περίπλοκα ζητήματα, ιδίως αστικού δικαίου. Ύστερα από πολύπλευρες πιέσεις υπέβαλε υποψηφιότητα και εξελέγη βουλευτής Αττικής στις Αναθεωρητικές Βουλές του 1910, και από τη δεύτερη ορίστηκε εισηγητής της αναθεώρησης του Συντάγματος (1911). Οι εισηγητικές εκθέσεις του, μνημεία νομικής σκέψης, έχουν τη σφραγίδα της επιστημονικής και της συγγραφικής του ικανότητας και διαπνέονται από προοδευτικό πνεύμα. Βουλευτής εξελέγη το 1912 και 1915, πληρεξούσιος στη Δ’ συντακτική συνέλευση του 1923, της οποίας εξελέγη και πρόεδρος (1924). Υπουργός Δικαιοσύνης από το 1912 μέχρι το 1915, ονομάστηκε «αντιπρόσωπος της κυβέρνησης», στην ελευθερωμένη Μακεδονία (1912-13), όπου οργάνωσε την ελληνική διοίκηση. Στα Έγγραφα και σημειώσεις του, αναφέρει τις μεγάλες δυσχέρειες που αντιμετώπισε και υπερνίκησε όχι μόνο στην οργάνωση της διοίκησης (έργο του είναι και ο ισχύων νόμος ΔΡΛΔ’/1913 «περί διοικήσεως των στρατιωτικώς κατεχόμενων χωρών»), από τη διείσδυση των βουλγαρικών στρατευμάτων στη Θεσσαλονίκη, από τη βασιλοκτονία, αλλά ακόμα και κατά την αρχική του προσπέλαση στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Από το 1918 μέχρι το 1920 διετέλεσε υπουργός Εσωτερικών και από την ίδρυση του Συμβουλίου της Επικρατείας πρόεδρός του. Έργο του είναι ο οργανικός του Συμβουλίου νόμος (3713/1928), ενώ με τον λόγο του στην εναρκτήρια συνεδρίαση του (17 Μαΐου 1929) χάραξε τις κεντρικές γραμμές της αποστολής του με τρόπο απαράμιλλο· υποδειγματικός, μειλίχιος και ανυπέρβλητου κύρους πρόεδρος, διαφώτιζε τις διασκέψεις του σώματος και το καθοδηγούσε φωτεινά, δίνοντας τις λύσεις στα πρώτα του βήματα. Μετά το κίνημα του 1935 αναγκάστηκε από την τότε κυβέρνηση να παραιτηθεί. Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από την ίδρυσή της (1926), διετέλεσε και πρόεδρός της το 1933, οπότε εκφώνησε και βαρυσήμαντο λόγο «περί της συνταγματικής προστασίας της εργασίας». Το επιστημονικό του έργο είναι διάσπαρτο σε όλα τα νομικά περιοδικά και στις εισηγητικές εκθέσεις του 1911 (Δαβή και Παπαϊωάννου, Το νέον σύνταγμα, Αθήνα 1911, σελ. ιδίως 110-184)· έργο του είναι η νομοθεσία των υπουργείων Δικαιοσύνης και Εσωτερικών των ετών 1912-15 και 1918-20. Αυτοτελή έργα του είναι: Μελέτη επί του νόμου EE’/1862 περί τόκου υπερημερίας και τόκου τόκων (1887), Τινά περί των προκαταρκτικών συμβάσεων (1888), Ζητήματά τινα σχετικά προς την δικαστικήν παράστασιν των ανηλίκων (1890), Περί της μετά την λύσιν του γάμου τύχη της προικός κατά το εν Ελλάδι κρατούν ρωμαϊκόν και βυζαντινόν δίκαιον (1892), Τα κτήματα των μεταναστευσάντων εκ των Νέων Χωρών (1916), Η συνταγματική προστασία της εργασίας (1933)· Έγγραφα και σημειώσεις εκ της πρώτης ελληνικής διοίκησης της Μακεδονίας (1912 - 1913) εξέδωσε το 1951 ο Ιωάννης Δημαράς. Προτομή του Ρακτιβάν έχει στηθεί έξω από το δικαστικό μέγαρο της Βεροίας. 2. Εμμανουήλ. Αδελφός του προηγούμενου, αξιωματικός του πυροβολικού του ελληνικού στρατού (1870-1931). Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και φοίτησε στη σχολή Ευελπίδων, από όπου αποφοίτησε το 1891 με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού. Το 1893 πήγε στο Παρίσι για μεταπτυχιακές σπουδές και πήρε το δίπλωμα της École des Ρons et Chaussιes. Το 1897 πήρε μέρος στον πόλεμο της Ηπείρου. Το 1906 πήγε και πάλι στη Γαλλία, όπου φοίτησε επί τρία χρόνια στην Ανώτατη Σχολή Πολέμου. Το 1912-13 υπηρέτησε στο Γενικό Επιτελείο και έπειτα έγινε υπασπιστής του υπουργού των Στρατιωτικών. Το 1918 διορίστηκε επιτελάρχης του ελληνικού στρατού και τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου τεχνικός σύμβουλος της αποστολής για τις συνθήκες ειρήνης, και μάλιστα κατόρθωσε να πετύχει σημαντικές συνοριακές παραχωρήσεις υπέρ της Ελλάδας στην υπογραφή της συνθήκης του Νεϊγί. Στη συνέχεια διορίστηκε στρατιωτικός ακόλουθος της Ελλάδας στο Παρίσι, θέση στην οποία έμεινε μέχρι το 1920, οπότε και παραιτήθηκε αλλά ιδιώτευσε στη γαλλική πρωτεύουσα, όπου και πέθανε. Την περιουσία του κληροδότησε στο ελληνικό κράτος με σκοπό να μετεκπαιδεύονται στο εξωτερικό οι καλύτεροι απόφοιτοι της σχολής των Ευελπίδων. Εκτός από ορισμένες ειδικές εργασίες, οι οποίες αφορούσαν στη στρατιωτική προπαίδευση, δημοσίευσε σε αυτοτελείς τόμους και τις μελέτες Στρατός (1909) και Εθνικό Πιστεύω.